STANISŁAW
BOHUSZ-SIESTRZEŃCEWICZ

(1869–1927)

Realizacja prezentacji dofinansowana
w ramach programu EU Interreg Lietuva-Polska
Numer projektu: LT-PL-5R-389

Stanisław Bohusz-Siestrzeńcewicz w 1900 roku opuścił Monachium i powrócił do Polski. Namalowany w tym okresie Jarmark zamyka etap nauki i poszukiwań. Ta wielopostaciowa, rodzajowa scena, umieszczona na tle rozległej panoramy kresowego miasteczka, kryje w sobie echa twórczości polskich monachijczyków, którzy sięgali często po motywy zaczerpnięte z życia i obyczajowości wsi lub miasteczek.
Kompozycja zbudowana została z kilku planów. Na pierwszym, z lewej strony osi, artysta umieścił widzianą lekko z góry dużą grupę figuralną. Obok nich stoi wyprzęgnięty wóz z wołami, a tuż za plecami – kilka przylegających do siebie niskich, przykrytych szeroko rozłożonymi dachami chat. Ta partia obrazu została, odmiennie niż pierwsza, ukazana na wprost widza. Ta niespójność punktów widzenia dwóch fragmentów przedstawienia pozwoliła artyście zmieścić je na płótnie i zbudować sugestywnie wrażenie głębi. W centralnym punkcie kompozycji znajduje się mało widoczna, odwrócona tyłem i o czymś rozprawiająca postać Żyda. W zagęszczeniu postaci, wozów, zwierząt jego sylwetka, z wyciągniętą w geście oratorskim dłonią, staje się dzięki temu zabiegowi kluczowa. Otwierający się z lewej strony, w dalekim tle, widok na szeroko rozłożone miasteczko jest przeciwwagą do zagęszczenia przedstawionej sceny, która zajmuje niemal całą płaszczyznę płótna. Natomiast ukazana lekko z góry panorama miasteczka z wysoko umieszczoną linia horyzontu, nadaje Jarmarkowi szczególne odczucie rozległej przestrzeni.
Stanisław Bohusz-Siestrzeńcewicz wykorzystał w obrazie szeroką paletę ciepłych, czystych barw. Złocienie, czerwienie, błękity tworzą rytmiczne plamy na tle ugrów i brązów rozpiętych tonalnie od bardzo jasnych, słomkowych, po połyskliwe i nasycone. Pierwszy i drugi plan mają intensywną kolorystykę, która w dalekich planach blaknie i płowieje, przechodząc w jasny błękit nieba, tuż nad mocniejszą kreską horyzontu.
Obraz został namalowany z dużą swobodą. Dukt szerokiego pędzla jest energiczny, nie poddany zadawałoby się żadnym regułom. Szczególnie widoczne jest to w partiach piaszczystego, z nikłymi plamami zieleni, gruntu na pierwszym planie. Do namalowania tła (panoramy miasteczka) malarz użył małego pędzla, nakładając farbę lekko i przejrzyście. Jarmark to świetnie oddana scenka rodzajowa, z typowymi dla kresów postaciami, jak Żyd w chałacie i czapce, słuchający go z uwagą chłopi w długich butach, z koszulami wypuszczonymi na spodnie, w charakterystycznych ciepłych czapach. To jedna z niewielu w twórczości Stanisława Bohusz-Siestrzeńcewicza scena z tak szeroko pokazanym tłem, rozgrywająca się w otwartej, rozświetlonej słońcem przestrzeni.